Zespół jedzenia nocnego. Czy wieczorem dopada cię niepohamowany głód?

Dieta niskotłuszczowa jest tradycyjnie zalecana w celu uzyskania redukcji masy ciała, w dość łatwy dla pacjentów  i skuteczny sposób umożliwiając ograniczenie kaloryczności posiłków i zmniejszenie ryzyka sercowo-naczyniowego. Szczególną uwagę w zaleceniach dietetycznych poświęca się zmniejszeniu spożycia nasyconych kwasów tłuszczowych. Uznanym powszechnie faktem jest to, że redukcja masy ciała prowadzi do zmniejszenia ryzyka sercowo-naczyniowego oraz do poprawy kontroli glikemii (23).

Dieta niskotłuszczowa jest stosowana od wielu lat w celu uzyskania redukcji masy ciała, głównie z powodu jej korzystnego wpływu na metaboliczne czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego (24).  Pierwsze doniesienia na temat korzystnego wpływu restrykcji kalorycznych u pacjentów z cukrzycą pochodzą jeszcze z XIX wieku (25), pomimo, że patomechanizm cukrzycy typu 2 nie był jeszcze wówczas poznany. W ostatnich latach przeprowadzono stosunkowo niewielką liczbę randomizowanych, prospektywnych badań oceniających bezpośrednio wpływ diety niskotłuszczowej na redukcję ryzyka wystąpienia cukrzycy typu 2, częściej natomiast stosowano dietę niskotłuszczową w grupach kontrolnych jako odniesienie do oceny skuteczności innych interwencji żywieniowych.

Zakończone w 2012 roku badanie Look AHEAD było najdłuższym z przeprowadzonych dotychczas  randomizowanym, wieloośrodkowym badaniem oceniającym skuteczność intensywnej, wielokierunkowej modyfikacji stylu życia na redukcję masy ciała u otyłych pacjentów z cukrzycą typu 2. Obserwacją objęto ponad 5000 osób, a czas badania wynosił 8 lat. Pierwszorzędowymi punktami końcowymi badania były chorobowość i umieralność z przyczyn sercowo-naczyniowych. Jednym z elementów intensywnej modyfikacji stylu życia było zastosowanie niskokalorycznej (1200-1800 kcal/dobę w zależności od wyjściowej masy ciała) diety niskotłuszczowej (≤30% kalorii z tłuszczu i <10% z tłuszczów nasyconych) i intensywna edukacja żywieniowa. Grupę kontrolną stanowili chorzy z cukrzycą typu 2 objęci standardową opieką i edukacją. W grupie objętej programem intensywnej modyfikacji stylu życia odnotowano znamiennie większy spadek masy ciała niż w grupie kontrolnej, zarówno w pierwszym roku badania (odpowiednio 8,5 vs 0,6%, p <0,001), jak i w kolejnych latach (w ostatnim roku badania odpowiednio 4,7 vs 2,1%, p <0,001). Również większy odsetek pacjentów w grupie leczonej odnotował spadek wagi ciała o >5%  (co uważa się za minimalny, istotny klinicznie poziom redukcji masy ciała) w porównaniu do grupy kontrolnej Co ciekawe, nie odnotowano istotnych różnic pomiędzy grupami w zakresie zmniejszenia zachorowalności i umieralności z przyczyn sercowo-naczyniowych (26).

Badanie DiOGenes (Diet, Obesity and Genes) było prowadzone w kilku regionach Europy. Objęto nim ponad 900 zdrowych, otyłych lub z nadwagą (BMI 27-45) osób w wieku <65 lat. Uczestnicy badania otrzymywali przez 8 tygodni gotową niskokaloryczną (800 kcal/dobę) dietę niskotłuszczową MODIFAST® (15-20% energii z tłuszczu). W badaniu uzyskano redukcję masy ciała średnio o 11,1% oraz zmniejszenie wartości BMI o 11%, jak również redukcję masy tłuszczu o 11%. Analiza wyników w rozbiciu na regiony przyniosła interesujące rezultaty. Największy odsetek osób, które nie ukończyły pełnego okresu obserwacji odnotowano w krajach Europy południowej (Grecja, Hiszpania i Bułgaria) ale jednocześnie również w tych krajach osiągnięta redukcja masy tłuszczu o uczestników, którzy ukończyli badanie była największa: 21,5% w porównaniu do 19,3% w krajach Europy północnej i 19,6 w Europie Centralnej (27).

Wyniki badania WHI-DM (Women`s Heath Initiative Dietary Modification Trial) wykazały, że długotrwałe stosowanie diety niskotłuszczowej (do 20% energii z tłuszczu) w porównaniu do standardowej diety zmniejsza ryzyko wystąpienia składowych zespołu metabolicznego, przy czym najbardziej znamienny efekt został zaobserwowany po 12 miesiącach badania, podczas gdy wyniki po 3 i 6 latach nie osiągnęły poziomu istotności statystycznej.

Wyniki wieloośrodkowego, międzynarodowego badania przeprowadzonego przez zespół EDIPS (European Diabetes Prevention Study) wykazały, że stosowanie przez okres 3 lat diety opartej na zasadach zdrowego żywienia z ograniczonym spożyciem tłuszczów, w szczególności nasyconych,  zmniejsza ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 o 57%, przy czym za kluczowy element profilaktyki cukrzycy w tym badaniu autorzy uznali osiągnięcie i, co wydaje się być jeszcze bardziej istotne, długotrwałe (to jest przez co najmniej 1 rok) utrzymanie redukcji masy ciała o co najmniej 5% (2).

Piśmiennictwo:

1. Wing RR, Lang W, Wadden TA i wsp. Benefits of modest weight loss in improving cardiovascular risk factors in overweight and obese individuals with type 2 diabetes. Diabetes Care. 2011; 34: 1481-1486.
2. Gidding SS, Lichtenstein AH, Faith MS i wsp. Implementing American Heart Association pediatric and adult nutrition guidelines: a scientific statement from the American Heart Association Nutrition Committee of the Council on Nutrition, Physical Activity and Metabolism, Council on Cardiovascular Disease in the Young, Council on Arteriosclerosis, Thrombosis and Vascular Biology, Council on Cardiovascular Nursing, Council on Epidemiology and Prevention, and Council for High Blood Pressure Research. Circulation 2009; 119: 1161-1175.
3. Leeds AR. Formula food-reducing diets: a new evidence-based addition to the weight management tool box. Nutr Bull. 2014; 39: 238-246.
4. The Look AHEAD Research Group. Eight-year weight losses with an intensive lifestyle intervention: The Look AHEAD Study. Obesity (Silver Spring). 2014; 22: 5-13.
5. Papadaki A, Linardakis M, Plada M i wsp. A multicentre weight loss study using a low-calorie diet over 8 weeks: regional differences in efficacy across eight European cities. Swiss Med Wkly. 2013; 143: w13721.
6. Neuhouser ML, Howard B, Lu J i wsp. A low-fat dietary pattern and risk of metabolic syndrome in postmenopausal women: The Women’s Health Initiative. Metabolism. 2012; 61: 1572-1581.